Het nieuwe kunstwerkattest is een schoolvoorbeeld van wat een moderne sociale zekerheid moet zijn.Maar het werk is niet af. 

Solidariteit is uw deel krijgen én uw deel doen: de paraplu’s komen niet vanzelf. Wandelingen veranderen overigens. Hoe we solidariteit organiseren, moet voortdurend herdacht worden, want de wereld verandert. Ook het kunstenaarsstatuut moest hervormd worden. We werkten de afgelopen jaren hard aan de meest complete sociale bescherming voor kunstwerkers in de wereld.. Het nieuwe kunstwerkattest is ondertussen uit de startblokken geschoten.

Twintig jaar geleden - toen ik een eerste keer minister van Sociale Zaken was - werd het kunstenaarsstatuut ingevoerd. Met specifieke regels gaven we kunstenaars toen voor de eerste keer de mogelijkheid om hun werk autonoom te organiseren (via zogeheten 1bis contracten) én boden we hen tegelijkertijd toegang tot de sociale bescherming voor werknemers. Tot vorig jaar bood dat statuut een sociale bescherming op maat en was het volgens verschillende internationale studies zelfs een voorbeeld voor andere EU-lidstaten.  

Working in the Arts 

Maar wij zagen de systeemfouten in de regeling, en wij hoorden de geluiden van de sector over de evoluerende professionele praktijk, die complexer is dan ooit. Artistieke loopbanen zijn nu nog grilliger, projectmatiger, de markt is nog competitiever en door de opkomst van online platformen fundamenteel veranderd. 

Samen met experten uit het veld zijn we daarom in verschillende trajecten aan de slag gegaan. Sectordeskundigen inspireerden ons met ideeën voor hervormingen en met de gecombineerde expertise van kabinetten, administraties, kunstenfederaties, sociale partners en externe experten legden we die uiteindelijk ook in de plooi.  

Ons constructieve samenwerken, dat nota bene begon onder de donderwolken van de coronaperiode, was zeer vruchtbaar. Sinds 1 januari 2024 is een nieuwe Kunstwerkcommissie aan de slag. Het kunstwerkattest biedt sociale bescherming zoals voor elke werknemer geldt: in de sociale zekerheid, voor auteursrechten, met een primostarters-regeling, of voor opbouw van pensioenrechten. 

Dat kunstwerkattest kan nu eenvoudig worden aangevraagd via het nieuwe platform www.workinginthearts.be. Niet langer alleen door kunstenaars trouwens. Elke kunstwerker die noodzakelijk artistiek werk levert in een creatie of uitvoering komt in aanmerking. We trekken in wezen een cirkel van solidariteit rond al wie professioneel artistiek, artistiek-technisch en artistiek-ondersteunend werk levert.  

Waarom? 

Omdat de rol van kunsten van vitaal belang is. Op de operatietafel van een ziekenhuis zal kunst natuurlijk geen levens redden. Dat durf ik als Minister van Volksgezondheid toch met enige zekerheid te bevestigen. Maar de kunsten zijn wél een belangrijke reden waarom ons leven de moeite van het redden waard is.   

Velen van ons hebben kunst nodig. Ook ik zelf trouwens. Een virtuoos concert, een theaterstuk dat de blik op de wereld verandert... dat zijn wezenlijke, onmisbare ervaringen. Ik wens iedereen zulke ervaringen toe. 

De kunsten zuurstof geven, dat is daarom hetzelfde als de samenleving zuurstof geven. Als wij de afgelopen jaren de socio-economische positie van onze kunstwerkers versterkten met allerhande regelingen… dan is het dus in de eerste plaats vanuit die wetenschap, en vanuit die maatschappelijke opdracht.  

In deze tijden van opeenvolgende crisissen en wankelende democratieën is de rol van kunstenaars en andere vrije stemmen van belang voor ons allemaal. En bovendien, het is en blijft een passie van miljoenen Vlamingen. Al wie de aanval inzet op die passie, zal ons tegenkomen. 

Starting in the Arts

Nu we de sociale bescherming van kunstwerkers hebben verbeterd, willen we hen de komende jaren ook professioneel beter omkaderen. Bijvoorbeeld bij de start van hun loopbaan. Als het van ons afhangt lanceren we in Vlaanderen ‘Starting in the Arts’- trajecten, waarbij we startende kunstenaars en cultuurprofessionals meteen op de professionele werkvloer laten meedraaien. De bedoeling moet zijn om hen sneller door te doen stromen naar een cultuurjob. En ondertussen onze culturele organisaties te verjongen, versterken en vernieuwen.  Kunstwerkers zijn de medeauteurs van een verhaal dat artistieke autonomie, solidariteit en verantwoordelijkheid op een unieke manier bij elkaar brengt. Daarom verdienen ze de allerbeste ondersteuning en bescherming. En dat van bij de start van een soms moeilijke zoektocht, wat een creatief proces altijd is. Maar ik kies ervoor om hen - in tegenstelling tot vele anderen - te vertrouwen in die zoektocht. 

Frank Vandenbroucke